Pek çok insan, yer fıstıkların ceviz veya ceviz gibi ağaçlarda yetişmediğini öğrenince şaşırır. Evet, adinde “yer” kelimesi geçiyor ama, genelde öteki benzer yemişler ağaçta yetiştiği için durum bizi şaşırtıyor.
Yer fıstığı baklagillerdir, fındık değildir. Yer fıstığı bitkisi olağandışıdır, çünkü yerin üstünde çiçekler açar, yer fıstığının kendisi ise yerin altında yetişir. Bu lezzetli bitkiyi tarlanıza eklemek istiyorsanız, bu yazı tam size göre. Yer fıstığı nerede yetişir diye merak edenler için derlediğimiz ipuçlarını bulabilirsiniz.
Yer Fıstığını Yakından Tanıyalım
Yer fıstığı nerede yetişir sorusuna yanıt vermeden önce, bu bitkiyi biraz daha yakanda tanımaya ne dersiniz?
Yer fıstığı, 30 ila 50 cm boyunda büyüyen bir yıllık otsu bir bitkidir. Bir baklagil olarak, Fabaceae familyasına aittir Diğer birçok baklagiller gibi, yer fıstığı da kök nodüllerinde simbiyotik azot düzenleyici bakterileri barındırır.
Yapraklar terstir ve çiçeği toplamda dört yaprakçıktan oluşur. Bu yaprakçıklar iki karşılıklı çifttir; üç yaprakçıklar yoktur. Her bir yaprak 1 ila 7 santimetre uzunluğunda ve 1 ila 3 cm genişliğindedir. Çiçekleri ise 1.0 ila 1.5 santimetre arasındadır ve kırmızımsı damarlı, sarımsı turuncu renktedir.
Yer Fıstığı Çeşitleri
Yer fıstığı nerede yetişir sorusuna vereceğiniz yanıt linizdeki tohumun türüne göre de değişiklik gösterebilir. Botanik biliminde yer fıstığının birçok çeşide rastlasa da, gıda endüstrisinde kullanılan dört temel pazar turu vardır: Runner, Virginia, Spanish ve Valencia.
Yer fıstığı türlerinin her biri, boyut, lezzet ve besin bileşimi bakımından belirgindir. Her dört temel fıstık türünde, tohum ve üretim amaçlı birkaç “çeşit” vardır. Her çeşitlilik, bir üreticinin bölgesi ve pazarı için en uygun olan yer fıstığını seçmesini sağlayan farklı özellikler içerir.
Runner Fıstık
1970’lerin başında yeni bir koşucu çeşidi olan runner yer fıstığı, bu ürünün verimindeki olağanüstü bir artıştan sorumluydu. İngilizcede “koşucu” anlamına gelen runner fıstıklar; çekirdek büyüklüğü nedeniyle hızla geniş kabul görmüştür. Yetiştirilen runner fıstıklarının % ellisi fıstık ezmesi için kullanılmaktadır. Bu nedenle eğer yer fıstığı nerede yetişir sorusunu fıstık ezmesi endüstrisine üretici olarak soruyorsanız, bu tohumu denemenizi öneririz.
Virginia Fıstık
Virginia yer fıstığı en büyük çekirdeğe sahiptir ve kabuklu fıstık kavrulmuş ve işlenmiş yer fıstığının çoğunu oluşturur. Bir başka değişle bu yer fıstığı kuruyemişlik olarak üretilir. Kabuklandığında, daha büyük çekirdekler çerez fıstığı olarak satılmaktadır.
İspanyol Fıstığı
İspanyol tipi yer fıstığı, kırmızımsı kahverengi bir deri ile kaplanmış daha küçük tanelere sahiptir. Ağırlıklı olarak fıstık şekerlerinde, çerez fındıkları ve fıstık ezmesi için kullanılan önemli miktarlarda kullanılırlar. Yağ ezme işleminde avantaj sağlayan, diğer fıstık türlerine göre daha yüksek bir yağ içeriğine sahiptirler. Bu nedenle yer fıstığı nerede yetişir araştırmasını fıstığın yağından faydalanmak için yapan üreticilere önerilirler.
Valencia Fıstık
Valencia tipi yer fıstıkları genellikle bir bakla için üç veya daha fazla küçük çekirdeğe sahiptir ve parlak kırmızı bir deri ile kaplanmıştır. Çok tatlı fıstıklardır ve genellikle kabuklu olarak kavrulur ve satılır. Ayrıca haşlanmış yerfistiği olarak taze kullanım için mükemmeldir.
Her dört temel fıstık türünde, tohum ve üretim amaçlı birkaç çeşit vardır. Her çeşitlilik, bir üreticinin bölgesi ve pazarı için en uygun olan yer fıstığını seçmesini sağlayan farklı özellikler içerir.
Yer Fıstığı Nerede Yetişir?
Yer fıstığı bitkisini yakından tanıdığımıza göre gelelim öteki soruya… Yer fıstığı nerede yetişir? Nasıl iklim şartları en uygun sonucu verir. Bu durumu sizin için inceledik.
Sıcaklık
Yüksek verimler ve üstün kalite için Yer fıstığı, sabit, oldukça yüksek bir sıcaklık ve orta, homojen olarak dağılmış bir nem kaynağı ile ılımlı bir büyüme periyodu gerektirir. Tüm bitkinin büyümesi 110 ila 120 gün gerektirir. Büyüme mevsimi uzun, sıcak ve nemli olmalı ve hasat mevsimi kuru olmalıdır.
Toprak
Açık renkli, iyi süzülmüş, kumlu dokuma topraklar, yer fıstığı yetiştirmek için idealdir. Yer fıstığı bitkisinin musluk koku sık sık yaklaşık olarak 45 santimetre derinliğe nüfuz ettiğinden, alt zeminin derin ve iyi drene olması ve aşırı kuruma eğilimi göstermemesi önemlidir. Yer fıstığı, arka arkaya yıllar boyunca aynı topraklarda yetişmemelidir. Nadaş zamanında alternatif olarak mısır veya patates gibi bitkiler önerilmektedir.
Tohumlar
Yer fıstığı nerde yetişir sorusu kadar yer fıstığı tohumu nasıl seçilir konusu da önemlidir. Kızarık derili, çığ ve kırılmamış çiğ fıstıklar kullanılmalıdır. Tohumlar dış kabukta bırakılabilir, ancak kabuksuz Yer fıstığı ekilirse çimlenme daha hızlı olur. Evde üretecek kişiler için çığ fıstıklar çoğu bakkalın ve sağlık gıda mağazalarının bölümlerinde bulunabilir. Ticari yer fıstığı çiftçileri, hastalık için tedavi edilmiş tohumları kullanmalıdır.
Yer Fıstığı Nasıl Ekilir?
Yer fıstığı nerede yetişir saptadıysanız, sıra geldi tohumları toprak ile buluşturmaya… Nisan-Mayıs aylarında son dondan sonra, toprak yaklaşık olarak 15 – 20 ° C’ye geldiğinde ekim zamanı da gelmiş demektir.
Çiftçiler, bir önceki yılın mahsulünden özel olarak yetiştirilen yer fıstığı çekirdeğini yaklaşık iki santim derinliğinde ve yaklaşık beş santimetre aralıklarla ekilir. Dikim öncesi toprağı biraz işlemek; zengin, ve iyi hazırlanmış bir tohum yatağı sağlar. İyi bir ürün için 140 ila 150 adet dönsüz gün gerekir.
Tohumlar Filizleniyor…
Doğru toprak ve hasta zamanını seçip yer fıstığı nerede yetişir sorusuna doğru cevabı verdikten sonra tohumların filizlenmesini beklemek gerekir. Yer fıstığı tohumları, ekimden yaklaşık 10 gün sonra topraktan yükselir. Yaklaşık 45 santimetre yüksekliğinde yeşil oval yapraklı bir bitki haline gelirler. Çoğu bitkinin aksine, Yer fıstığı bitkisi yerin üstünde çiçekler açar, ancak yerin altında meyve verir.
Çiçekler Görünüyor…
Sarı çiçekler, ekimden yaklaşık 40 gün sonra bitkinin alt kısmının etrafında ortaya çıkar. Çiçekler kendilerini döllendiğinde, ve yer fıstığı yumurtalığı oluşmaya başladığında yapraklar düşer. Eğer yer fıstığı nerede yetişir konusu için doğru fizibilite çalışmasını gerçekleştirdiyseniz çiçekleri belirtilen sürede görmeniz gerekmektedir.
Tomurcuklar Çıkıyor…
Çiçekler açtıktan sonra tomurcuklar çıkmaya başlar. İngilizcede peg adı verilen bu tomurcuklar, toprağa uzanan küçük bir kök oluşturan bitkiden büyür ve giderek yavaş yavaş, günden güne uzaklaşır. Yer fıstığı embriyosu, toprağa giren mandalın ucundadır.
Embriyo toprak yüzeyine yatay döner ve Yer fıstığı şeklini alarak olgunlaşmaya başlar. Bitki büyümeye ve çiçek açmaya devam eder ve sonunda 40 ya da daha fazla bakla üretir. Ekimden hasada, bir fıstığın büyüme döngüsü, tur ve çeşide bağlı olarak dört ila beş ay sürer.
Hasat Zamanı!
Çiftçiler, ekimden sonra yaklaşık olarak 140 ila 150 gün içerisinde hasata başlarlar. Bu esnada toprağın çok ıslak ya da kuru olmaması gerekir. En iyisi dozunda nemlendirilmiş topraktır. Bitki olgunlaştığında ve yer fıstığı hasada hazır olduğunda, çiftçi kazmadan önce toprağın çok ıslak ya da kuru olmadığını bekler.
Koşullar uygun olduğunda, kazma yardımı ile Yer fıstığı bitkilerinin yeşil sıralarını aşağı ve yukarı kaydırır. Kazma bitkiyi çeker, kalan tüm toprakları nazikçe sallar, bitkiyi döndürür ve yer fıstığı çıkarıp bırakarak tekrar yere bırakır. İşte hasat bu şekilde gerçekleştirilir.
Hasat Sonrası Neler Olur?
Yer fıstığı nerede yetişir sorusunu soruyorsanız belki de bu fıstıkları endüstriyel amaçlı kullanmayı hedefliyor olabilirsiniz. Bu durumda hasat sonrası ne olduğuna da yakından bakmanız gerekir…
Yer fıstıkları ilk toplandıklarında yaklaşık olarak % 25 ila 50 nem içerir. Bu nedenle de depolanabilmeleri için % 10 veya daha az nem seviyesine gelebilmelerini sağlamak adına kurutulurlar. Genellikle bir sonraki adımdan önce kuruması veya kuruması için iki veya üç gün boyunca rüzgarda kalırlar.
Tarlada kuruduktan sonra, profesyonel yer fıstığı makineleri ile yer fıstıkları üzümlerden ayırır. Yer fıstığını makinenin üstündeki bir hazneye yerleştirir ve asmaları tarlaya geri koyar.
Yer fıstığını beslemek için fıstık asmaları tarlada bırakılabilir veya besleyici hayvan yemi olarak kullanılabilir. Taze taze hasat edilen yer fıstığı, vagonun içinden geçen zorla ılık hava ile daha fazla sertleşmesi için yer fıstığı vagonlarına yerleştirilir. Bu şekilde işleneceği tesise transfer edilir.
Dünyada En Çok Yer Fıstığı Nerede Yetişir?
Yer fıstığı nerede yetişir ve nasıl yetiştirilir sorularına yanıt bulmayı başardık. Gelelim global çapta bu bitkinin nasıl yetiştirildiğine…
2016 yılında dünya kabuklu yer fıstığı üretimi toplamda 44 milyon tondu. Bu üretime en büyük üretimi yapan ülke Çin olmuştu. Çin’de dünyadaki Yer fıstığı üretiminin toplamı % 38’i gerçekleştirilmektedir. Dünyada en çok yer fıstığı nerede yetişir sorusunun cevabı Çin’dir. İkinci sırada ise %16’lik üretim ile Hindistan yer almaktadır.
Diğer önemli üreticiler arasında Nijerya, Amerika Birleşik Devletleri ve Sudan yer almaktadır. Ancak bu üreticiler Çin ve Hindistan’a göre pazarda oldukça küçük birer paya sahiptirler. Nijerya’da dünya üretiminin % 3’u, Amerika Birleşik Devletleri’nde % 2.6’sı ve Sudan’da % 1.8’i gerçekleşmektedir.
